ระบบประสาท และ อวัยวะรับสัมผัส
( Nervous System )
ระบบประสาท คือ ระบบการตอบสนองต่อสิ่งเร้าของสัตว์ทำให้สัตว์สามารถตอบสนองต่อสิ่งต่างๆ รอบตัวอย่างรวดเร็ว ช่วยรวบรวมข้อมูลเพื่อให้สามารถตอบสนองได้
ระบบประสาท มีหน้าที่ในการออกคำสั่งการทำงานของกล้ามเนื้อ ควบคุมการทำงานของอวัยวะต่างๆ ในร่างกาย และประมวลข้อมูลที่รับมาจากประสาทสัมผัสต่างๆ และสร้างคำสั่งต่าง ๆ (action) ให้อวัยวะต่างๆ ทำงาน ระบบประสาทของสัตว์ที่มีสมองจะมีความคิดและอารมณ์ ระบบประสาทจึงเป็นส่วนของร่างกายที่ทำให้สัตว์มีการเคลื่อนไหว
ระบบประสาท
แบ่งออกเป็น 2 ระบบ
1.ระบบประสาทส่วนกลาง ( Central Nervous System หรือ CNS ) : ประกอบด้วย สมอง และ ไขสันหลัง
2.ระบบประสาทรอบนอก ( Peripheral Nervous System หรือ PNS) : เส้นประสาทสมอง 12 คู่ และ เส้นประสาทไขสันหลัง 31 คู่
ส่วนประกอบของระบบประสาท
ส่วนประกอบ หน้าที่
สมอง -ควบคุมการทำงานของส่วนต่างๆในร่างกาย
-รักษาดุลยภาพและการทรงตัวของร่างกาย
-เกี่ยวกับพฤติกรรมที่เกิดจากการเรียนรู้ เช่น ความจำ การตัดสินใจ
ไขสันหลัง -เป็นศูนย์กลางการปฏิบัติงานที่เกิดขึ้นทันทีทันใด
-เป็นทางผ่านของกระแสความรู้สึกไปยังสมอง
เซลล์ประสาท -นำกระแสความรู้สึกเข้าสู่สมอง และนำคำสั่งจากสมองไปยังส่วนต่างๆของร่างกาย
เส้นประสาทสมอง -รับกระแสความรู้สึกเข้าสู่สมอง และนำคำสั่งจากสมองไปยังส่วนต่างๆของร่างกาย
เส้นประสาทไขสันหลัง -รับกระแสความรู้สึกเข้าสู่ไขสันหลัง และนำคำสั่งจากไขสันหลังไปยังส่วนต่างๆของร่างกาย
เซลล์ประสาท ( Neuron )
1. ตัวเซลล์ ( Cell body ) : ลักษณะคล้ายกับเซลล์ทั่วไป ภายในมีนิวเคลียส มีหน้าที่เกี่ยวกับการเจริญเติบโต และเมแทบอริซึมของเซลล์ประสาท แหล่งสร้างพลังงาน สังเคราะห์โปรตีนที่เป็นสารสื่อประสาท และยังมี Neuro fibrill เป็นเส้นฝอยมีหน้าที่ช่วยกระจายกระแสประสาทและพยุงเซลล์ ประสานกันเป็นร่างแห
2. ใยประสาท ( Nerve fiber ) : เป็นส่วนที่ยื่นออกมาจากตัวเซลล์ แบ่งเป็น 2 ชนิดคือ
-เดนไดรต์ ( Dendrite ) : นำกระแสประสาทเข้าสู่ตัวเซลล์
-แอกซอน ( Axon ) : นำกระแสประสาทออกจากตัวเซลล์ โดยมีเยื้อไมอีลิน ที่สร้างจากเซลล์ชวาน ห่อหุ้มรอบแอกซอน
* เยื่อไมอีลิน เป็นสารประเภทไขมัน มีความเป็นฉนวนไฟฟ้า ทำให้กระแสประสาทในแอกซอนเคลื่อนที่อย่างรวดเร็ว
ชนิดของเซลล์ประสาท แบ่งตามหน้าที่การทำงาน
1. เซลล์ประสาทรับความรู้สึก ( Sensony Neuron ) : รับความรู้สึกจากส่วนต่างๆเข้าสู่สมองและไขสันหลัง
*พบในปมประสาท
2. เซลล์ประสาทสั่งการ ( Motor Neuron ) : นำกระแสประสาทออกจากสมองและไขสันหลังไปยังกล้ามเนื้อและส่วนต่างๆของร่างกาย
3. เซลล์ประสาทประสานงาน ( Association Neuron ) : เป็นตัวเชื่อมระหว่างเซลล์รับความรู้สึกและเซลล์สั่งการ * พบในระบบประสาทส่วนกลางเท่านั้น
ชนิดของเซลล์ประสาท แบ่งตามลักษณะ
1. เซลล์ประสาทขั้วเดียว ( Unipolar neuron) : เป็นเซลล์ประสาทที่มีใยประสาทยื่นออกจากตัวเซลล์เพียงกิ่งเดียว แล้วแยกออกเป็น 2 กิ่ง
2. เซลล์ประสาทหลายขั้ว ( Multipolar neuron) : เป็นเซลล์ประสาทมีแขนงแยกออกมาเป็น 2 แขนง โดยแขนงหนึ่งเป็นแอกซอน และอีกแขนงหนึ่งเป็นเดนไดรต์ ความยาวของแขนงทั้งสองนี้ใกล้เคียงกัน
3. เซลล์ประสาทประสานงาน(Association neuron) : เป็นเซลล์ประสาทที่มีเส้นใยออกจากตัวเซลล์หลายกิ่ง โดยมีแอกซอนเพียง 1 กิ่ง นอกนั้นเป็นเดรนไดรต์ทั้งหมด
สมอง
เป็นส่วนที่ใหญ่ที่สุดของระบบประสาทส่วนกลาง ศูนย์สั่งการของร่างกายทั้งหมด สมองของคนหนักประมาณ 1.4 กิโลกรัม โดยสมองแบ่งได้เป็น 3 ส่วนดังนี้
ตำแหน่งสมอง ส่วนของสมอง หน้าที่
ซีรีบรัม
( Cerebrum)
*มีขนาดโตที่สุด -เกี่ยวกับความจำ ความฉลาด ความคิด เชาว์ปัญญา อารมณ์
-ประมวลผลสุดท้ายของความรู้สึกทุกชนิด
ส่วนหน้า ทาลามัส
(Thalamas) -สถานที่ถ่ายทอดกระแสประสาทเข้าสู่สมองและไขสันหลัง ก่อนเข้าสู่ซีรีบรัม
*ยกเว้นการดมกลิ่นที่ไม่ผ่านทาลามัส
ฮโพทาลามัส
(Hypothalamas) -ศูนย์ควบคุมความหิว อิ่ม กระหายน้ำ การหลั่งฮอโมน ควบคุมอุณหภูมิร่างกาย ควบคุมการนอนหลับ
ออฟเฟกตอรี บัลบ์
( Offactory bulb) -การดมกลิ่น
*สุนัขมีส่วนนี้โตมาก จึงมีความสามารถในการดมกลิ่นได้ดี
ส่วนกลาง
ออปติกโลบ
( optic lobe ) -การเคลื่อนไหวของนัยน์ตา ทำให้ลูกนัยน์ตากลอกไปมาได้ และควบคุมการปิดเปิดของม่านตาในเวลาที่มีแสงสว่างเข้ามามากหรือน้อย
ซีรีเบลลัม
( Cerebellum) -ควบคุมการเคลื่อนไหวของอวัยวะต่างๆ
-ควบคุมการทรงตัว
-การประสานงานของกล้ามเนื้อ
ส่วนท้าย
พอนส์
( Pons ) -ควบคุมการเคลื่อนไหวบนใบหน้า
-แสดงสีหน้า
–การหลั่งน้ำลาย
-การเคี้ยว
เมดุลลา ออบลองกาตา
( Medulla Oblongata) -ควบคุมการหายใจ
-การเต้นของหัวใจ
-การย่อยอาหาร
.
เส้นประสาทสมอง
เส้นประสาทสมองส่วนมากออกมาจาก สมองด้านข้าง
สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม นก และสัตว์เลื้อยคลาน มี 12 คู่
ปลา สัตว์ครึ่งบอกครึ่งน้ำ มี 10 คู่
เส้นประสาทสมองบางเส้นทำหน้าที่รับความรู้สึก บางเส้นเป็นเส้นประสาทคำสั่ง บางเส้นก็เป็นเส้นประสารทผสม ดังรูป